Gail Holst-Warhaft: Κουβέντα με την ψυχή του Λαού, η μουσική και ποίηση του Μίκη Θεοδωράκη
του Ηρακλή Γαλανάκη
Με τη συνέντευξη Tύπου του νομάρχη Χανίων κ. Γιώργου Κατσανεβάκη, με
την οποία έκανε γνωστό το πρόγραμμα εκδηλώσεων που θα γίνουν στα Χανιά
σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, με την ευκαιρία της
συμπλήρωσης των 80 χρόνων του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη.
Με την οριστικοποίηση του προγράμματος των εκδηλώσεων που θα γίνουν στο
Λουξεμβούργο με πρωτοβουλία του κ. Guy Wagner, και τέλος, με την εντός
των ημερών ολοκλήρωση και του προγράμματος των εκδηλώσεων που θα
πραγματοποιηθούν στη Σουηδία με πρωτοβουλία του κ. Ingemar Rhedin,
πιστεύουμε ότι είναι δικαιολογημένη μια κάποια ικανοποίηση για το 2004
και αισιοδοξία για το 2005.
Η Κρήτη με την αναμενόμενη εκκίνηση του Νομάρχη Χανίων, με τη σειρά των
συμβολικών και διαχρονικών εκδηλώσεων που ανακοίνωσε, θα συνεχίσει με
μια σειρά συμβολικών παγκρήτιων εκδηλώσεων για τις οποίες θα
επανέλθουμε τον ερχόμενο μήνα και χρόνο.
Σήμερα με την κα Gail Holst-Warhaft, κλείνουμε για φέτος την παρουσίαση
των απόψεων για το έργο και το δημιουργο Θεοδωράκη, από προσωπικότητες
από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τι να πρωτοπείς για τον Μίκη….
Η εκτίμηση που τρέφει η κ. Holst-Warhaft, στο έργο και την
προσωπικότητα του Μίκη Θεοδωράκη, δεν προέρχονται μόνο από τις
προσωπικές της εμπειρίες ως μουσικός ή ως μελετητής της ελληνικής
Ιστορίας, λογοτεχνίας και ποίησης. Προέρχονται και από τα όσα έχει
ακούσει από μια σειρά ανθρώπων από όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν
ερμηνεύσει ή μελετήσει το έργο και τη ζωή του κρητικής καταγωγής
διάσημου μουσουργού. Είναι το καταστάλαγμα και των συζητήσεων στις
οποίες συμμετέχει είτε ως ομιλίτρια, είτε ως εισηγήτρια, είτε ως
προσκεκλημένη. Όταν της πρωτοζήτησα να μου μιλήσει για το έργο και την
προσωπικότητα του Μίκη Θεοδωράκη μου είπε:
«Τι να πρωτοπεί κανείς γι’αυτό τον έργο. Προχθές το βράδυ βρέθηκα στο
Σικάγο, όπου μίλησα για τα ρεμπέτικα. Μετά την εκδήλωση με μια μεγάλη
παρέα πήγαμε να πιούμε, να φάμε και να συνεχίσουμε τη συζήτηση, όπως
συνήθως γίνεται μετά τις εκδηλώσεις. Ετσι γνώρισα ένα τραγουδιστή και
πιανίστα, τον Βασίλη Γαϊτάνο. Όταν τον ρώτησα τι νοιώθει για το Μίκη
Θεοδωράκη και του έργο του, μου απάντησε: «Μου αρέσουν όλα, μα όλα
γενικώς τα τραγούδια που έχει μελοποιήσει ο Μίκης. Αλλωστε – είπε – όσο
τα ακούσει κανείς τόσο τα αγαπάει πιο πολύ γιατί καταλαβαίνει την αξία
του κάθε τραγουδιού». Μετά μιλήσαμε για τα καταπληκτικά τραγούδια της
Ζάτουνας που παραμένουν σχεδόν άγνωστα στην Ελλάδα.. "Αν σου τα λέω
αυτά, μου είπε, είναι γιατί πολλές φορές έχω ακούσει να μου λένε
μουσικοί και ερμηνευτές των έργων του ανάλογα πράγματα… Άλλωστε όποιος
έχει μουσικές γνώσεις και ευαισθησία αντιλαμβάνεται την μεγάλη αξία της
μουσικής του".
…Κουβέντα με την ψυχή….
Και για τον άνθρωπο;
«Αν δεν ήταν γεννημένος στην Ελλάδα, θα ήταν από καιρό γνωστός ως ένας από τους πιο διάσημους «κλασικούς συνθέτες» της Υφηλίου.
Για τον Μίκη η μουσική, έχει την αρχαία έννοια, δηλαδή μια μουσική
γλώσσα που απευθύνεται στην ψυχή του ανθρώπου. Όποιος δεν καταλαβαίνει
αυτό το πράγμα δεν μπορεί να καταλάβει τη μουσική πορεία του Μίκη
Θεοδωράκη. Δεν αποφεύγει τις νέες ιδέες στη μουσική, αντίθετα έχει
μελετήσει και χρησιμοποιεί πολλά στοιχεία της σύγχρονης μουσικής, αλλά
αντιλήφθηκε ότι ο κόσμος συγκινείται με τις καθαρές μελωδίες, με τους
ρυθμούς που είχαν τη βάση τους στο χορό, δηλαδή με τα στοιχεία εκείνα
της μουσικής που διαπερνούν το χρόνο και τους αιώνες»
…Ακούραστος κι ακατάβλητος…
Αν και μπορεί να κουράσουμε τον αναγνώστη δεν μπορώ να μην αναφέρω
ακόμη, λίγα αποσπάσματα από τις απαντήσεις της. «Ο Μίκης έγραψε για το
λαό, δημιουργώντας όμως πράγματα που ξεπέρασαν τα όρια της λαϊκής
μουσικής…Ανατριχιάζω όταν σκέφτομαι πως κατάφερε να γράψει τόσες
αξέχαστες μελωδίες, να μελοποιήσει τόσο ευαίσθητη και όμορφη ποίηση της
Ελλάδας και των άλλων χωρών, να γράψει τόση μουσική, να ασχολείται με
την πολιτική, να συμμετέχει σε πολιτικές κινητοποιήσεις, να γράφει
ποίηση, να δίδει συναυλίες, να έχει μπει τόσες φορές στη φυλακή, να
έχει βασανιστεί, εξοριστεί και όμως να συνεχίζει να γράφει αυτή την
καταπληκτική μουσική και ποίηση, όπως είναι εκείνα τα ωραία ποιήματα «
Χρόνος και Ηλιος», κτλ.κτλ.. Για πολλούς ήταν και είναι ένας ζωντανός
μύθος….»
..Διάσημος και με πάρα πολύ λιγότερα…
Κι εδώ θα τελειώσω με μια εκτίμηση που έχω ακούσει και από άλλους στο εξωτερικό.
« Αν ένας κλασικός συνθέτης είχε γράψει μόνο τη Μήδεια, την Ηλέκτρα και
την Αντιγόνη, το όνομά του θα ήταν γραμμένο δίπλα σ’ εκείνα των
καταξιωμένων μεγάλων συνθετών της όπερας…. Κι όμως το έργο του είναι
τόσο απέραντο και τόσο ποικίλο που ο πολύς κόσμος θα χρειαστεί πολύ
χρόνο για να το συνειδητοποιήσει…Ο Μίκης όμως για μένα δεν ήταν μόνο
ένας μεγάλος συνθέτης. Είναι και ένας μεγάλος ποιητής…» Και πριν
τελειώσουμε για σήμερα και για φέτος θα αναφέρω το κείμενο που μου
έστειλε, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ένας φίλος μου από τη Νέα-Υόρκη
που ήταν παρών σε μια εκδήλωση που έγινε πρόσφατα σε ένα πασίγνωστο
λογοτεχνικό στέκι της Νέας Υόρκης.
Η Νέα Υόρκη απαγγέλλει και τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη…
« Στις 30 του Οκτώβρη στο γνωστό " Cornelia Street Café" της Νέας
Υόρκης, ένα κέντρο για ποίηση και μουσική, διοργανώθηκε μια εκδήλωση
για το έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Στη κατάμεστη αίθουσα παρουσιάστηκαν τα
έργα του Μίκη Θεοδωράκη βασισμένα στα ποιήματά του,- ( Από το «Τραγούδι
του νεκρού αδελφού», « Αρκαδία 10», « Βεατρίκη», που μεταφράστηκαν στην
αγγλική από την Gail Holst-Warhaft. ( Ι Had Three Live: Selected Poems
of Mikis Theodorakis- εκδώσεις Λιβάνη).
Τα έργα παρουσίασε η Ελληνο-αμερικανίδα Λίνα Ορφανού,η λυρική σοπράνο
με τη γλυκιά και εκφραστική φωνή, συνοδευόμενη από τον πιανίστα Martin
Nero. H εκδήλωση αυτή άρεσε τόσο πολύ στον κόσμο που θα παρουσιαστεί
και σε πολλές άλλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών».
…Όσο είναι καιρός…
Η προσπάθεια μου να συμβάλω στην κατανόηση και την προβολή του έργου
και των διαχρονικών πανανθρώπινων αξιών που διαχέονται, ενός παιδιού
της Κρήτης. Του Μίκη Θεοδωράκη, του ανθρώπου που όταν βασανιζόταν έως
θανάτου και από λύπη ένας αξιωματικός που δεν συμμετείχε στην ομάδα των
βασανιστών του είπε «υπόγραψε παιδί μου. Είναι βάρβαροι θα σε
αποτελειώσουν», απήντησε «όχι». Και όταν τον ρώτησε «Μα γιατί παιδί
μου», απήντησε, «Γιατί είμαι Κρητικός». Ένα Κρητικός από εκείνους που η
γενναιοψυχία συναγωνίζεται τη γενναιοδωρία.
Τον άνθρωπο που μελοποίησε κι έκανε κήρυγμά του « Το ποίημα του νεκρού αδελφού». Τη συγνώμη και την αδελφοσύνη.
Ελπίζω η καθημερινότητα και οι κάθε είδους προκαταλήψεις, κτλ. να μην
εμποδίσουν όλους εκείνους που εκπροσωπούν την Κρήτη σε κάθε τομέα
δραστηριότητας να δείξουν πόσο εκτιμούν το Μεγάλο, το Γενναίο, το
Διαχρονικό, εκείνο που θα φεγγοβολά στο Μέλλον, όπως μετά από 400
χρόνια φεγγοβολά ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος
Ποιά είναι η κ. Gail Holst-Warhaft;
H κ. Gail Holst-Warhaft, είναι καθηγήτρια στο Τμήμα της Συγκριτικής
Λογοτεχνίας Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κορνέλ των Η.Π.Α.
Πρόσφατα ανέλαβε και ως διευθύντρια του Ιστιντούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών.
Η Ηλέκτρα, όπως την αποκαλούν οι φίλοι της στην Ελλάδα, εργάστηκε ως
μουσικός και συγγραφέας στη χώρα μας στη δεκαετία του ‘70, ακολουθώντας
τις ορχήστρες του Μίκη Θεοδωράκη και άλλων συνθετών.
Στη δεκαετία του ‘80 πήγε στις Η.Π.Α. όπου μελέτησε Αρχαία Ελληνικά και
πήρε το πτυχίο της στην Συγκριτική Λογοτεχνία του Πανεπιστημίου του
Κορνέλ, με την κατάληξη που προαναφέραμε.
Η σημερινή φιλοξενούμενη μας είναι συγγραφέας, μεταφράστρια και
ποιήτρια. Έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρων για την ελληνική κουλτούρα και
έχει τιμηθεί με το «Ελληνικό βραβείο ποίησης» Μεταξύ των έργων της που
έχουν εκδοθεί στα αγγλικά είναι:
«Θεοδωράκης: Μύθος και πολιτική στη Σύγχρονη Ελληνική Μουσική».
«Συλλογή ποιημάτων του Νίκου Καββαδία ( Μετάφραση). « Η Αρραβωνιαστικιά
του Αχιλλέα (Μετάφραση). Επικίνδυνες φωνές: Μοιρολόγια γυναικών και
Ελληνική λογοτεχνία». « Η κλασσική στιγμή». « Το σύνθημα για πάθος:
πένθος και πολιτικές κρίσεις».