Εργα τώρα για να σωθούν οι 14 κρήνες
 |
οι μελέτες για την αποκατάσταση των 14 κρηνών του Ηρακλείου, η
αποτύπωση των οποίων ολοκληρώθηκε μόλις τις προηγούμενες μέρες. Οσο
παράδοξο και αν ακούγεται, τα σπουδαία αυτά μνημεία της πόλης
βρίσκονται σε κατάσταση απόλυτης εγκατάλειψης, αφού δεν έχουν
συντηρηθεί εδώ και δεκαετίες.
Της Λίλιαν Δαφερμάκη
Παραδόθηκε η αποτύπωση των 14 κρηνών του Ηρακλείου, και με ευθύνη των
τεχνικών υπηρεσιών έχουν ήδη ξεκινήσει ξεχωριστές μελέτες για κάθε μια
από αυτές, προκειμένου να αποκατασταθούν στατικά, καθώς οι
περισσότερες, εμφανίζουν σοβαρότατα προβλήματα και κάποιες μάλιστα
απειλούνται άμεσα με κατάρρευση.
Οι κρήνες του Ηρακλείου, που χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, και
συγκεκριμένα, εκείνες που κατασκευάστηκαν την περίοδο της Ενετοκρατίας
και τις τούρκικες, παρά το γεγονός ότι αποτελούν εξαιρετικής σημασίας
μνημεία του τόπου μας, είναι ίσως τα πιο παραμελημένα, αφού εδώ και
χρόνια βρίσκονται σε μια κατάσταση απόλυτης εγκατάλειψης. Ελάχιστες και
εντελώς περιορισμένες είναι οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει τις
τελευταίες δεκαετίες για την ενίσχυση, τον καθαρισμό και την αξιοποίηση
τους, με αποτέλεσμα σχεδόν στο σύνολο τους να είναι παραμελημένες και
να εμφανίζουν σοβαρότατα προβλήματα. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό το
γεγονός ότι κάποιες από αυτές όπως η κρήνη Πριούλη που βρίσκεται στην
περιοχή του Δερματά στο λιμάνι, ακουμπά πάνω σε ένα παλιό κτίσμα, που
από καθαρή σύμπτωση δεν έχει ακόμα καταρρεύσει…. Μοναδική εξαίρεση
αποτελεί η κρήνη Μοροζίνι στα Λιοντάρια, την οποία τα τελευταία χρόνια
ο δήμος άρχισε να συντηρεί, διαπιστώνοντας την εξαιρετικά κακή
κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. «Η ίδια διαδικασία θα ακολουθηθεί
και με τις υπόλοιπες κρήνες της πόλης» υποστηρίζει ο αντιδήμαρχος
τεχνικών έργων Κ.Μαμουλάκης, ο οποίος σημειώνει ότι στο σχεδιασμό του
δήμου είναι να διασφαλίσει όχι μόνο την στατική τους ενίσχυση αλλά και
παράλληλα όλες αυτές οι κρήνες να τρέξουν ξανά νερό!
Θέλουμε να αποκτήσουν την παλιά τους αίγλη τα σπουδαία αυτά μνημεία του
τόπου μας τα οποία ο δήμος βήμα- βήμα προχωρά να ενισχύει και να
αναδεικνύει, συμπληρώνει ο αντιδήμαρχος, ο οποίος ωστόσο παραδέχεται
ότι υπάρχουν καθυστερήσεις όσον αφορά στην αποκατάσταση τους. Ο ίδιος
υποστηρίζει ότι η αναβλητικότητα αυτή, συνδέεται με την αδιαφορία του
υπουργείου Πολιτισμού, που παρά την πολύχρονη επιμονή του δήμου
ενισχύει οικονομικά την προσπάθεια τους για την διάσωση και
αποκατάσταση των μνημείων της πόλης, για τα οποία δεν έχουν διαθέσει
ούτε ένα ευρώ! Ωστόσο όπως σημειώνει ο δήμος είναι πλέον αποφασισμένος
να προχωρήσει στην συντήρηση όλων αυτών των μνημείων τα οποία θα
ενταχθούν ενεργά στη λειτουργία της πόλης….
Η «Π» σήμερα παρουσιάζει τις 14 κρήνες του Ηρακλείου όπως αυτές έχουν
καταγραφεί στη μελέτη της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου, στην οποία
περιγράφεται και η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει.
Οι ενετικές κρήνες
Το πρόβλημα του νερού στο Ηράκλειο, είναι σχεδόν ταυτισμένο με
την ιστορία του Ηρακλείου, το οποίο είχε διαπιστωθεί από τους Ενετούς,
που μόλις διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχουν πηγές, φρόντισαν να σχεδιάσουν
ένα σύστημα μεταφοράς του νερού στην πόλη. Παράλληλα κατασκεύασαν πέντε
περίτεχνες κρήνες, οι οποίες σώζονται μέχρι και σήμερα, παρά το γεγονός
ότι είναι αρκετά παραμελημένες.
Η πιο διάσημη ίσως κρήνη είναι αυτή του Μοrozini, η οποία βρίσκεται
στην «καρδιά» της πόλης, και αποτελεί σημείο κατατεθέν του Ηρακλείου. Η
κρήνη ή «τα Λιοντάρια», πήραν το όνομα του κατασκευαστή τους Francesco
Morozini ο οποίος την κατασκεύασε το 1628. Ο Morosini με την ευκαιρία
των εγκαινίων της έκοψε ειδικό μετάλλιο με τη μορφή του από τη μια
μεριά και την κρήνη από την άλλη. Εκτός από την ιδιαίτερη αισθητική και
αρχιτεκτονική αξία της, η κρήνη Μοrozini λειτούργησε μέσα από ένα
περίπλοκο, για την εποχή εκείνη, σύστημα αγωγών, που κατάφερε να φέρει
νερό στη διψασμένη πόλη του Χάνδακα από τις πηγές των Αρχανών. Στην
περίοδο της Τουρκοκρατίας γύρω από την κρήνη τοποθετήθηκε ένα
ακαλαίσθητο περιμετρικό κουβούκλιο, το οποίο όμως αργότερα αφαιρέθηκε.
Μια ακόμα σπουδαία κρήνη είναι η Bembo: Κατασκευάστηκε από τον capitano
Gianmatteo Bembo την περίοδο 1552-1554, και βρίσκεται στη σημερινή
πλατεία Κορνάρου, δίπλα σε άλλη μεταγενέστερη τούρκικη φιλανθρωπική
κρήνη. Πάνω σε αυτήν βρίσκεται ένα οικόσημο και άλλα αναγεννησιακού και
γοτθικού τύπου στοιχεία, ενώ ακριβώς στη μέση έχει τοποθετηθεί ένα
μεγάλο ακέφαλο άγαλμα Ρωμαϊκής περιόδου. Σύμφωνα με τα στοιχεία της
τεχνικής υπηρεσίας η κατάσταση διατήρησης της είναι μέτρια…
Στην βορεινή πλευρά του κτιρίου της Λότζια, βρίσκεται η κρήνη Sagredo.
Κατασκευάστηκε από τον Giovanni Sagredo κάπου μέσα στην περίοδο
1602-1604.
Η κρήνη είναι ουσιαστικά εντοιχισμένη στη βορειοδυτική γωνία της Λότζια
και διακοσμείται με λαξευμένο γυναικείο άγαλμα που, σύμφωνα με την
περιγραφή του Gerola, πιθανώς με το αριστερό χέρι να κρατούσε ασπίδα,
ενώ με το δεξί ένα είδος βαρειάς (μεγάλου σφυριού) για επίδειξη, και
αναπαρίστανε, ίσως, την προσωποποίηση της Κρήτης.
Στην οδό Γοργολαΐνι, πίσω ακριβώς από το Μποδοσάκειο, βρίσκεται η κρήνη
Priuli, που πήρε το όνομα της από τον κατασκευαστή της που ήταν ο
γενικός προβλεπτής Antonio Priuli. Η κρήνη χτίστηκε το 1666, και
διακοσμείται με κίονες και πεσσούς, με κιονόκρανα κορινθιακού τύπου,
ενώ η όλη κατασκευή στέφεται με τριγωνικό αέτωμα. Και από τις δύο
πλευρές των κιόνων σχηματίζονται κόγχες που οι μετόπες τους
διακοσμούνται με περίτεχνη διακόσμηση. Στη μέση της κρήνης υπάρχει μια
τούρκικη επιγραφή στην οποία αναφέρεται το όνομα του πασά που κατόρθωσε
να φέρει ξανά νερό στην κρήνη.
Μια ακόμα κρήνη που υπάρχει στο Ηράκλειο, βρίσκεται στην οδό
Ν.Πλαστήρα, και συγκεκριμένα στην περιοχή Πηγάιδα. Εκτιμάται ότι
κατασκευάστηκε στις αρχές της Βενετοκρατίας το 17ο αιώνα, και
αποτελείται από πωρόλιθο, ασθεστόλιθο και μάρμαρο. Πάνω σε αυτή δεν
υπάρχει καμία επιγραφή και από στατικής επάρκειας χρειάζεται ενίσχυση.
Οι τούρκικες κρήνες
Το έργο των Ενετών συνεχίστηκε και την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αφού
οι ανάγκες της πόλης να τροφοδοτηθεί με νερό, αλλά και των Τούρκων να
καλύψουν τις θρησκευτικές τους ανάγκες, τους εξώθησε να δημιουργήσουν
αρκετές νέες κρήνες.
Για την ακρίβεια κατασκευάστηκαν αρκετές φιλανθρωπικές κρήνες (σεμπίλ)
σε πλατείες καθώς και σε διάφορους δρόμους κεντρικούς και μη. Αρκετές
απ’ αυτές σώζονται μέχρι και σήμερα σε αρκετά σχετικά καλή κατάσταση,
ενώ άλλες εμφανίζουν αρκετά προβλήματα.
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές κρήνες είναι η Φιλανθρωπική κρήνη της
Πλατείας Κορνάρου: Κτίστηκε το 1776 από τον Χατζή Ιμπραχίμ αγά, ο
οποίος μάλιστα για τη συντήρησή της αφιέρωσε σχεδόν όλη του την
περιουσία. Είναι το μοναδικό στο είδος του κτίσμα που διασώζεται
σήμερα. Έχει τη μορφή κυκλικού θολωτού κτιρίου που ολόγυρά του έχει
ημικυκλικά καγκελωτά παράθυρα και μπροστά από αυτά υπάρχει από μια
βρύση με μια πέτρινη λεκάνη όπου συγκεντρωνόταν το νερό. Σήμερα
χρησιμοποιείται σαν καφενείο.
Ακριβώς πίσω από το ιστορικό Μουσείο, βρίσκεται η κρήνη του Ιδομενέα.
Κτίστηκε στα τέλη του 17ου αι. Πάνω σε αυτήν δεν σώζεται καμία
επιγραφή, ενώ πάνω σε αυτήν είχαν γίνει παλαιότερα επεμβάσεις για τη
σφράγιση των αρμών με τσιμεντοκονία. Από κατάλληλα διαμορφωμένη οπή στο
κάτω τμήμα της πλάκας έτρεχε το νερό μέσα σε μαρμάρινη λεκάνη.
Μια από τις πιο όμορφες κρήνες της πόλης είναι αυτή του Χανιαλή, η
οποία βρίσκεται δίπλα στην εξωτερική πύλη του Αγ. Γεωργίου, κάτω από το
άγαλμα του Ελ. Βενιζέλου. Το νερό συγκεντρωνόταν σε μαρμάρινη λεκάνη με
ανάγλυφη διακόσμηση.
Επίσης ιδιαίτερου κάλλους κρήνη είναι και αυτή του Γενιτσάρ αγά, η
οποία βρίσκεται στη λεωφόρο Ικάρου, δίπλα στην Επιγραφική Συλλογή. Στην
αψιδωτή κατασκευή που περιβάλλεται από δύο μεγάλους πεσσούς που
διακοσμούνται με ροζέτες βρίσκεται ανάγλυφος, περίτεχνα ένας
διακοσμημένος κρουνός.
Σε εξαιρετικά κακή κατάσταση, βρίσκεται μια ιδιαίτερα περίτεχνη κρήνη,
που επιμένει να αντιστέκεται, παρά την απόλυτη εγκατάλειψη της από την
Πολιτεία. Πρόκειται για την κρήνη του Ιμπραχίμ Μπαμπά, η οποία
βρίσκεται στην οδό Αλμυρού, και κατασκευάστηκε μέσα στην περίοδο της
Τουρκοκρατίας. Είναι εντοιχισμένη μέσα σε ένα κτίσμα, και
κατασκευασμένη από πωρόλιθο, και άσπρο μάρμαρο. Χαρακτηρίζεται από
αναγεννησιακή και οθωμανική αρχιτεκτονική, και πάνω σε αυτήν δεν
βρέθηκε καμία επιγραφή.
Σε καλύτερη μοίρα βρίσκεται η κρήνη Εμιρτζά, η οποία είναι στη οδό
Άλμπερτ. Κατασκευάστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας, από πωρόλιθο και
αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής.
Μια επίσης σημαντική κρήνη που δυστυχώς βρίσκεται σε εξαιρετικά κακή
κατάσταση, είναι στην οδό Παλμέτη, και είναι ανώνυμη. Σε αυτήν δεν
έχουν γίνει ποτέ στερεωτικές επεμβάσεις με αποτέλεσμα να παρουσιάζει
σοβαρά προβλήματα. Πάνω σε αυτήν δεν υπάρχουν επιγραφές και είναι
κατασκευασμένη με πωρόλιθο.
Σε καλή ευτυχώς κατάσταση σώζεται η κρήνη του Φιντίκ Πασά, που επίσης
κατασκευάστηκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και βρίσκεται στο
γεωπονικό κήπο. Είναι κατασκευασμένη από πωρόλιθο και είχαν γίνει
παλαιότερα στερεωτικές επεμβάσεις.
Σε καλή επίσης κατάσταση σώζεται και μια ανώνυμη κρήνη, κατασκευασμένη
από πωρόλιθο, που βρίσκεται στην οδό Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, και
κατασκευάστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα.
Τέλος με αρκετά προβλήματα σώζεται ως τις μέρες μας και η κρήνη που
βρίσκεται στην Ανάληψη, στην κεντρική πλατεία. Είναι κατασκευασμένη με
πωρόλιθο, δεν φέρει καμία επιγραφή, και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα
της οθωμανικής αρχιτεκτονικής.