Για τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Ηρακλείου και το Γιατρό-Αρχαιολόγο
Ιωσήφ Χατζηδάκη μίλησε ο Δρ. Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης
Δετοράκης, στην πρώτη από μια σειρά διαλέξεων για τη ζωή και το έργο
ανθρώπων που προσέφεραν στην πόλη του Ηρακλείου και τιμήθηκαν απ’
αυτήν, την οποία διοργανώνει η Εφορεία Φιλολογικού του Λυκείου
Ελληνίδων.
Ο κ.Δετοράκης αναφέρθηκε στο πολιτιστικό αυτό σωματείο που είχε
ακτινοβολία πέραν της Κρήτης την περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας. Ο
Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ηρακλείου ιδρύθηκε το 1875 από μια ομάδα
φιλόμουσων της πόλης, με επικεφαλής τον τότε γυμνασιάρχη Αντώνιο
Μιχελιδάκη, πολιτικό στη συνέχεια και αγωνιστή των κρητικών
επαναστάσεων. «Αυτός ο σύλλογος όμως αν και έδειξε εξαρχής ένα αξιόλογο
έργο, δυστυχώς παύτηκε διότι δεν επιτρεπόταν τότε η δημιουργία
συλλόγων. Μετά τη σύμβαση της Χαλέπας το 1878 επανήλθαν τα πράγματα και
ο σύλλογος επανιδρύθηκε το 1879 και άρχισε πλέον νομίμως να
ενδιαφέρεται για τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου» είπε ο κ.Δετοράκης.
Η δραστηριότητα του συλλόγου, όπως ανέφερε ο ίδιος, αφορούσε σε θέματα
παιδείας, συλλογής και διαφύλαξης αρχαιοτήτων, διάσωσης ιστορικών
μνημείων, λαογραφικών, γλωσσικών, ιστορικών στοιχείων. Αυτά
επιχειρούσαν να κάνουν κάποιοι φωτισμένοι άνθρωποι «ακριβώς μέσα σε ένα
κλίμα και μια εποχή όπου δρούσε η αρχαιοκαπηλία, η μεταφορά αρχαιοτήτων
στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, αλλά και στην Αμερική». Μιλώντας γι’
αυτούς τους ανθρώπους, ο κ.Δετοράκης υπογράμμισε «Οι άνθρωποι οι οποίοι
τότε ονειρεύτηκαν αυτά τα πράγματα ήταν πράγματι οι πρώτοι σε θέση, με
ενδιαφέρον εθνικό και τοπικό, Ηρακλειώτες. Ο πρόεδρος που ανέλαβε τότε
ήταν ο Ιωάννης Σφακιανάκης, ο οποίος ήταν πολιτικός και λόγιος,
δημοτικός γιατρός. Αυτόν διαδέχτηκε ένας επίσης γιατρός, εξέχουσα μορφή
της πόλης, ο Αριστείδης Ζαφειρίδης, αυτόν στη συνέχεια διαδέχτηκε ξανά
ο ιδρύσας καταρχήν το σύλλογο Αντώνης Μιχελιδάκης, τον οποίο διαδέχτηκε
ο Χερρονήσου Διονύσιος, ο οποίος έγινε μετά Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου,
ένας καταπληκτικός ιεράρχης, ο οποίος διακρινόταν για την παιδεία που
είχε, αλλά και για τα ακραιφνή πατριωτικά του αισθήματα. Στην έκτη
περίοδο στο Ηράκλειο είχε φθάσει νέο πλέον πρόσωπο, σφακιανής
καταγωγής, γεννημένος στη Μύλο, γιατρός διαπρεπής, ο Ιωσήφ Χατζηδάκης».
Το κύρος του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου ήταν τόσο σημαντικό, όπως τόνισε
ο κ.Δετοράκης, ώστε οι ξένοι που έφθαναν εδώ με οποιοδήποτε ενδιαφέρον,
να απευθύνονται στο σύλλογο και στον πρόεδρό του Ιωσήφ Χατζηδάκη. «Ο
Σύλλογος στην ακμή του είχε περίπου διακόσια μέλη. Ό,τι εκλεκτό έχει ο
τόπος. Ανάμεσά τους 15 με 17 Χανιώτες, όπως ο Βενιζέλος, ενώ υπήρχε
αντίστοιχος σύλλογος στα Χανιά. Επίσης, υπήρχε μια σημαντική παρουσία
αντεπιστελλόντων μελών από την Αλεξάνδρεια και τη Σμύρνη, μεταξύ των
οποίων ο Πανανός Θεοδουλάκης που μας χάρισε το νοσοκομείο. Ανάμεσα
στους ευγενείς ανθρώπους που ενίσχυσαν το σύλλογο ήταν και άνθρωποι που
δεν είχαν άμεση επαφή με την Κρήτη».
Ο Ιωσήφ Χατζηδάκης
Ο Ιωσήφ Χατζηδάκης είχε γεννηθεί στη Μύλο από γονείς Κρητικούς και ήρθε
στο Ηράκλειο το 1881, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα ένα χρόνο αργότερα.
Ήταν ένας εξαίρετος γιατρός, μαιευτήριας-γυναικολόγος και συγγραφέας
διαφόρων βιβλίων.
Το 1883 ο Ιωσήφ Χατζηδάκης εκλέχθηκε παμψηφεί πρόεδρος Φιλεκπαιδευτικού
Συλλόγου Ηρακλείου και ανέλαβε να παίξει ένα ρόλο καταλυτικό. «Εκτός
από τα τοπικά ενδιαφέροντα για την παιδεία, τα σχολειά, την αγορά και
διάθεση διαφόρων μέσων για την παιδεία, όπως εποπτικά μέσα διδασκαλίας,
ακόμα και για την εξεύρεση χρημάτων, κυρίως έγειρε την πλάστιγγα για
την αναζήτηση και διατήρηση των κειμηλίων της νήσου, των αρχαιολογικών
μαρτυρίων. Ο Χατζηδάκης ουσιαστικά ενώ είναι ένας διαπρεπής γιατρός,
ρίχνεται με πάθος σ’ αυτό το στόχο και αυτό ξενίζει τους ανθρώπους και
μας το μεταφέρει άριστα ο Καζαντζάκης στο έργο του «Καπετάν Μιχάλης»,
όπως ανέφερε ο ομιλητής.
Ο κ.Δετοράκης μιλώντας για την προσωπικότητα του Ιωσήφ Χατζηδάκη
συνέχισε «Ο άνθρωπος αυτός ήταν όμως και πέραν από το ενδιαφέρον του
για την αρχαιολογία και ένας πολύ καλός πατριώτης. Για ένα διάστημα
ήταν και υποδήμαρχος Ηρακλείου, όπως λεγόταν τότε ο αντιδήμαρχος. Ήταν
άνθρωπος που ενδιαφέρθηκε για τα πράγματα της Κρήτης το 1897 τότε με
τους ναυάρχους και την αποδοχή ή όχι της αυτονομίας, αυτό τον οδήγησε
σε μια σύγκρουση με το Βενιζέλο στις Αρχάνες. Ο Χατζηδάκης το 1899 λίγο
μετά που επικράτησε η Κρητική Πολιτεία σε συνεργασία με το Σφακιανάκη
έκαναν το νόμο περί αρχαιοτήτων. Ήταν από τους πρώτους νόμους της
Κρητικής Πολιτείας, υπ’ αριθμόν 24 νόμος, της Κρητικής Πολιτείας περί
αρχαιοτήτων, που υποχρέωνε πλέον τους πάντες να υπόκεινται για
οποιοδήποτε τέτοιο θέμα σε μια δημόσια αρχή».
«Ο Χατζηδάκης αποσύρθηκε από την υπηρεσία μετά από 40 χρόνια πλήρους
δραστηριότητας ποιοτικά και ποσοτικά το 1923 όχι επειδή το ήθελε, αλλά
επειδή έπασχε από ένα νόσημα πολύ βασανιστικό, λεγόταν κνήφη. Ένα
δερματικό βασανιστικό νόσημα. Λόγω αυτού του γεγονότος δε μπορούσε να
κοιμηθεί και αναγκάστηκε να παραιτηθεί και του απονεμήθηκαν διάφορες
διακρίσεις. Μετά την παραίτησή του του απονεμήθηκε ένα μετάλλιο από τον
τότε βασιλιά Γεώργιο. Το 1932 του απονεμήθηκε το Μαυρογένειο βραβείο
αρετής» είπε ο ομιλητής.
Θέλοντας να δείξει και άλλες πτυχές της προσωπικότητας του Ιωσήφ
Χατζηδάκη, ο κ.Δετοράκης είπε ότι πριν έρθει στο Ηράκλειο το 1881
έσπευσε αυτόκλητος στη Χίο όπου είχε γίνει ένας καταστροφικός σεισμός
με χιλιάδες νεκρούς και πήγε εθελοντής να παράσχει τις υπηρεσίες του.
Τον επόμενο χρόνο για τον ίδιο λόγο πήγε στην Κατάνη της Σικελίας, όπου
τιμήθηκε από την Ιταλική κυβέρνηση. «Ήταν ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη
ζωή του για τον τόπο, δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν άφησε στους
συγγενείς του υλικά αγαθά, όμως τους άφησε μια τεράστια παρακαταθήκη»
πρόσθεσε ο κ.Δετοράκης. Ο Ιωσήφ Χατζηδάκης πέθανε το 1936, η κηδεία του
έγινε με μεγάλες τιμές και η σορός του ετάφη στο κοιμητήριο του Αγίου
Κωνσταντίνου.
Η προτομή του Ιωσήφ Χατζηδάκη βρίσκεται στο Μουσείο Ηρακλείου μαζί με
την προτομή του Στέφανου Ξανθουδίδη. Μάλιστα, ο δήμος Ηρακλείου τους
τίμησε και τους δύο μετά θάνατον επί δημαρχίας Μηνά Γεωργιάδη.